Buda Stalowska

Pałacyk myśliwski Tarnowskich Stawy Stawy

Buda Stalowska – położone malowniczo, wśród lasów i stawów siedlisko, należące dawniej do rodu Tarnowskich. W Budzie Stalowskiej znajduje się rozległy obszar śródleśnych stawów (ok. 700 ha), mokradeł i podmokłych łąk pociętych wieloma rowami i kanałami, odprowadzającymi nadmiar wód do rzeki Dąbrówka, specjalnie w tym celu wykopanej. Na początku XX w. Tarnowscy zbudowali tutaj letnią siedzibę myśliwską, stylowy drewniany pałacyk zbudowany przez braci Kunefałów, cieśli z Alfredówki. Założyli stawy, z których najstarszy zwany Starym Stawem powstał w 1908. Od XIX wieku znajdowało się tu centrum gospodarki leśnej, działały: tartak, zakłady suchej destylacji drewna, torfownie. Pałącyk myśłiwski do 2007 r. pełnił funkcję siedziby Nadleśnictwa Buda Stalowska (obecnie Nadleśnictwo Nowa Dęba), którego powierzchnia wynosi przeszło 25 tys. ha. Ważnym podmiotem gospodarczym jest zespół stawów rybnych „Stawy Rybackie Grądy”. W przeszłości cały obszar stawów rybnych wraz z otaczającymi je lasami, łąkami i niepowtarzalną awiofauną miał stać się rezerwatem przyrody o nazwie "Stawy". Temat ten nie jest podejmowany, bowiem cały obszar znajduje w sieci obszarów NATURA 2000.

Na terenie stawów Grądy występuje 177 gatunków ptaków, z których na szczególną uwagę zasługują:

• gatunki ptaków z różnorodnych siedlisk wodnych, bagiennych, leśnych, łąkowych, polnych i zaroślowych
• gatunki ptaków lęgowych
• gatunki ptaków wodnych i bagiennych, w tym 85 gatunków podlegających ochronie
• gatunki ptaków wymierających i najrzadszych

Wiele z nich to gatunki bardzo rzadko występujące na terenie Polski, a w szczególności: orzeł bielik, orzeł przedni, orlik krzykliwy, kormoran, czapla siwa i czapla purpurowa, rybołów, perkoz, oraz bocian czarny.

Występują tu również tak cenne gatunki ptaków jak: wąsatka, zielonka, rybitwa zwyczajna, żuraw, sieweczka obrożna, batalion, bekasik i kulik wielki.

Niestety, niektóre z tych gatunków (kormoran, czapla siwa), to przeciwnik gospodarki rybackiej, z którymi człowiek "współzawodniczy" w pozyskaniu ryby.
Na rozpatrywanym obszarze występują także rzadkie zbiorowiska roślinne. Należą do nich m.in. grzybień biały, oraz grąd mieszany świeży z zespołem grądu wschodniopolskiego. Sklasyfikowano również około 70 sztuk dębów szypułkowych.

W Budzie Stalowskiej znajduje się stanowisko zimoziołu północnego, unikalnej krzewinki o efektownych i delikatnych kwiatach.

Będąc w Budzie Stalowskiej warto pospacerować po edukacyjnej ścieżce Berówka". Głównymi atrakcjami ścieżki poza poznaniem siedlisk leśnych, fauny i flory, jest wejście na szkółkę leśną. Leśniczy szkółkarz, oprowadzający grupy zorganizowane przedstawia tematykę związaną z organizacją, zadaniami i działalnością Nadleśnictwa Nowa Dęba oraz ze szkółkarstwem leśnym, zadania jakie stoją przed szkółkarzem, jego problemy, sposób funkcjonowania szkółki itp. (za:www.lublin.lasy.gov.pl)