Aktualności

Szanowni Mieszkańcy Miasta i Gminy Nowa Dęba!

230 lat temu uchwalona została Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r., zwana Konstytucją 3 Maja. To wydarzenie znaczące w historii naszej państwowości, kształtujące świadomość narodu na kolejne wieki, kreujące nowe postawy w społeczeństwie, przyśpieszające rozwój naszej cywilizacji.

Konstytucja, która była pierwszą w Europie, a drugą na świecie ustawą rządową, należy do kanonu najważniejszych aktów prawno-politycznych Rzeczpospolitej. Regulowała w XVIII-wiecznej Ojczyźnie podstawowe kwestie społeczno-polityczne, prawa i obowiązki obywateli oraz zasady organizacji władz państwowych, wreszcie zagadnienia związane z obroną całości terytorium Rzeczypospolitej. Stanowiła, zgodnie z duchem epoki, wybitny dokument polskiego oświecenia.

Należy w tym miejscu wspomnieć, że jej twórcy – stronnictwo patriotyczne we współpracy ze stronnictwem królewskim – podjęli dążenia do naprawy stosunków wewnętrznych w Rzeczpospolitej po I rozbiorze. Był to czas zły dla Rzeczpospolitej, staczania się państwa w polityczny niebyt, oparty o łaskę trzech sąsiadów: Rosji, Austrii i Prus. I mimo tego uzależniania się od zaborców, udało się przełamać charakterystyczne dla naszego narodu zgnuśnienie polityczne i przyjąć dokument, który wprowadzał nasz kraj na nowe tory.

Utrzymując poddaństwo, Konstytucja pozbawiała szlachtę prawa najwyższej zwierzchności wobec poddanych, przyjmując ich "pod opiekę prawa i rządu krajowego". Co prawda, niewiele to jeszcze znaczyło, ale zaczęło wywierać wpływ na postawy szlachty przez kolejne dziesięciolecia. Aż do zniesienia pańszczyzny w połowie XIX w.

Postanowienia Konstytucji centralizowały państwo, znosząc odrębność między Koroną i Litwą, wprowadzając jednolity rząd, skarb i wojsko. Za religię panującą uznano katolicyzm, przy zupełnej tolerancji innych, uznanych przez państwo wyznań. Konstytucja wprowadziła trójpodział władzy: władzę ustawodawczą miał sprawować dwuizbowy Sejm.

Władzę wykonawczą przyznano królowi wraz z Radą, tzw. Strażą Praw, złożoną z prymasa i 5 ministrów: policji, pieczęci, czyli spraw wewnętrznych, interesów zagranicznych, wojny i skarbu, mianowanych przez króla. Ministrowie odpowiadali przed Sejmem za podpisane przez siebie akty. Król był przewodniczącym Straży, miał prawo nominacji biskupów, senatorów, ministrów, urzędników i oficerów, w razie wojny sprawował naczelne dowództwo nad wojskiem.

Zniesiono wolną elekcję, po śmierci Stanisława Augusta tron miał być dziedziczny, tylko w razie wymarcia rodziny królewskiej szlachta miała wybierać nową dynastię. Konstytucja zapowiadała reorganizację sądownictwa, postulując konieczność stworzenia stale urzędujących sądów ziemskich i miejskich.

Konstytucja 3 Maja była wielkim osiągnięciem narodu chcącego zachować niezależność państwową, ustalając podstawy ustroju nowożytnego w Polsce. Zabezpieczała możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju.

Próba przeprowadzenia reform została przekreślona już w połowie 1792 roku. Przyczyniła się do tego Targowica i wkroczenie wojsk rosyjskich do Rzeczpospolitej, co zakończyło się kolejnym rozbiorem i brakiem możliwości realizacji wszystkich zapisów Ustawy Rządowej z 3 maja 1791 r.

Drodzy Mieszkańcy!

          Dlaczego dziś świętujemy to dzieło, mimo, że praktycznie nie zostało ono wdrożone w życie państwowe Pierwszej Rzeczpospolitej?

Ustawa Majowa miała niebagatelny wpływ na proces kształtowania się nowoczesnego narodu polskiego, oddziaływała na rozszerzanie się postaw patriotycznych w społeczeństwie polskim, jako że przesiąknięta była dużym ładunkiem patriotycznym (uzewnętrzniło się to w Powstaniu Kościuszkowskim). Wokół konstytucji tworzył się klimat walki o jedność i wolność naszego państwa. Aktywizowały się dzięki niej rzesze mieszkańców miast, tworząc ważną tkankę narodu polskiego. Miała wzmocnić państwo i rozszerzyć swobody obywateli.

          Historia powstania tego dokumentu pokazuje, że naród polski, jego siły przywódcze, umiały się porozumieć i skonsolidować w obronie tych wartości, które miały stanowić o trwaniu państwa polskiego. I jest to też lekcja dla nas, dla przedstawicieli naszego narodu, mówiąca o tym, że są sprawy, wokół których można nawiązać szerokie porozumienie, mimo różnic. Takich spraw jest wiele w naszym państwie, choćby odrodzenie gospodarcze po okresie pandemii, wsparcie dla wszystkich, którym przyszło borykać się z różnymi problemami wywołanymi COVID-19.

Wierzę, że ten trudny dla nas wielu czas skończy się i będziemy mogli wrócić do normalnego funkcjonowania, może już w zmienionej rzeczywistości, ale jednak bez ciągłego cienia koronawirusa nad nami.

Do tej chwili wykazujmy się dalej odpowiedzialnością za siebie i naszych najbliższych.

Witaj, majowa jutrzenko

Świeć naszej polskiej krainie…

Wiesław Ordon

Burmistrz Miasta i Gminy

Nowa Dęba