Aktualności

24 maja na cmentarzu komunalnym w Nowej Dębie odbyły się uroczystości pogrzebowe śp. Eugeniusza Lisa, pseudonim „Bystry”, żołnierza niezłomnego, którego szczątki odnaleziono w listopadzie 2020 roku podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu rzymskokatolickim przy ulicy Unickiej w Lublinie. Pogrzeb miał charakter państwowy, a w ostatniej ziemskiej drodze Bohatera towarzyszyła asysta wojskowa, poczet chorągwiany wystawił 18. Pułk Artylerii.

W uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli: rodzina Zmarłego, posłowie na Sejm RP: Fryderyk Kapinos i Teresa Pamuła, europoseł Bogdan Rzońca, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej i zarazem Dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji Krzysztof Szwagrzyk, dyrektor Instytu Pamięci Narodowej oddział w Rzeszowie Dariusz Iwaneczko, burmistrz miasta i gminy Nowa Dęba Wiesław Ordon, wicestarosta tarnobrzeski Robert Pędziwiatr, zastępca dowódcy 18. Pułku Artylerii ppłk Paweł Jędryczka, dyrektor Zespołu Szkół nr 1 w Nowej Dębie Zbigniew Wolwowicz, dyrektor Zespołu Szkół nr 2 w Nowej Dębie Bogumiła Małajowicz, dyrektor Samorządowego Ośrodka Kultury w Nowej Dębie Iwona Strojek, dyrektor Zespołu Placówek Oświatowych Dariusz Siudem, kompania honorowa Wojska Polskiego, harcerze z 2. Szczepu Harcerskiego "Szkwał" Tarnowska Wola, Jednostka Strzelecka 2043 z Nowej Dęby. Oprawę muzyczną ceremonii zapewniła Orkiestra Dęta Miasta i Gminy Nowa Dęba pod batutą Marka Kosiora. W wydarzeniu uczestniczyły poczty sztandarowe ze szkół ponadpodstawowych oraz ze Szkoły Podstawowej nr 2 i z Zespołu Placówek Oświatowych, a także zgromadzeni wierni.

Uroczystości rozpoczęły się Mszą Świętą w intencji śp. Eugeniusza Lisa „Bystrego”, odprawioną pod przewodnictwem księdza kanonika doktora Andrzeja Barzyckiego, proboszcza parafii pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w Nowej Dębie. Przed Mszą Świętą miało miejsce nałożenie flagi państwowej przez żołnierzy 18. Pułku Artylerii oraz czapki – rogatywki Wojska Polskiego na trumnę przez Komendanta Zakładowej Formacji Obrony Cywilnej Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. Sylwetkę śp. Eugeniusza Lisa przedstawił profesor Dariusz Iwaneczko. W trakcie homilii ksiądz kanonik dr Andrzej Barzycki podkreślał znaczenie tego, że dzięki działaniom Instytutu Pamięci Narodowej i znalezieniu szczątków Bohatera, członkowie rodziny po wielu latach mogą mogą przyjść na grób rodzinny ze świadomością, że w tym miejscu spoczywa ich ojciec, dziadek i pradziadek. Po komunii głos zabrał profesor Krzysztof Szwagrzyk.

Po zakończeniu Mszy Świętej, kondukt pogrzebowy przemaszerował na miejsce pochówku śp. Eugeniusza Lisa „Bystrego”. Po opuszczeniu z wojskowymi honorami trumny do grobu, oddana została salwa honorowa. W swoim wystąpieniu burmistrz Wiesław Ordon wyraził głębokie uznanie dla bohaterstwa śp. Eugeniusza Lisa „Bystrego” - Nowa Dęba stała się bijącym sercem Polski. Tej Polski, która składa dzisiaj hołd swojemu niezłomnemu żołnierzowi, który 75 lat temu został uznany za 'wyklętego' przez poprzedni system i strzałem katyńskim pozbawiony życia – mówił burmistrz, który wyraził również wdzięczność Instytutowi Pamięci Narodowej za zorganizowanie uroczystości oraz całokształt prac mających na celu przywracanie pamięci. Cześć i chwała bohaterom! – zakończył swoje wystąpienie burmistrz. Głos zabrali także profesor Dariusz Iwaneczko oraz, w imieniu rodziny, pani Małgorzata Wdowiak, wnuczka śp. Eugeniusza Lisa „Bystrego”.

Ostatnim punktem uroczystości pogrzebowych było symboliczne przekazanie rodzinie flagi państwowej na ręce pana Mieczysława Lisa - syna śp. Eugeniusza Lisa "Bystrego",  portretu Zmarłego, przez profersora Krzysztofa Szwagrzyka na ręce wnuczki Eugeniusza Lisa - pani Jadwigi Gurdak oraz rogatywki przez profesora Dariusza Iwaneczko na ręce pani Małgorzaty Wdowiak.

Organizatorem uroczystości pogrzebowej byli: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, Gmina Nowa Dęba, Powiat Tarnobrzeski, 18 Pułk Artylerii w Nowej Dębie, Samorządowy Ośrodek Kultury w Nowej Dębie, Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Nowej Dębie.

MR/PG

Eugeniusz Lis – urodził się 3 lutego 1922 r. w Albertowie powiat Lublin. Był synem Jana i Józefy Romanek. Miał trzech braci: Jana, Stanisława i Wacława. Wszyscy jego bracia byli w oddziałach leśnych, zginęli podczas walk z siłami UB. Przez wiele lat mieszkał w Podgłębokiem gmina Wiśniowice, powiat Chełm. Ukończył 7 klas szkoły powszechnej. Był rolnikiem. Ożenił się z Anielą Gil, z którą miał troje dzieci.

Eugeniusz Lis „Bystry” był żołnierzem podziemia antykomunistycznego, podczas okupacji sowieckiej działał na terenie powiatów lubelskiego, krasnostawskiego i włodawskiego. W okresie od maja 1946 do 19 listopada 1948 r. był żołnierzem oddziałów partyzanckich NSZ Stefana Brzuszka „Boruty” i Henryka Bobrzyka „Kostka”. Od września 1947 r. przebywał w związanym z WiN oddziałem Stanisława Kuchcewicza „Wiktora”. Był zastępcą dowódcy.

Został aresztowany przez funkcjonariuszy UB 19 września 1948 r. Przeszedł bardzo brutalne śledztwo, bicie i tortury. Zarzucono mu udział w „14 zabójstwach” m.in. w Puchaczowie, gdzie był dowódcą grupy, a także „zabójstwo” komendanta posterunku MO w Łęcznej. Nie przyznał się do zarzucanych mu czynów.

Rozprawa odbyła się 20 lipca 1949 r. przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Lublinie. Składowi sędziowskiemu przewodniczył kpt. Florian Kirschke. Ławnikami byli strz. Mieczysław Olejnik i strz. Stefan Gawroński. Prokurator był nieobecny. Akt oskarżenia zawierał 51 zarzutów dotyczących przestępstw, których oskarżony miał się dopuścić będąc w oddziałach NSZ i WiN.

Eugeniusz Lis „Bystry” został skazany na mocy art. 86 § 2 KKWP na podstawie art. 32 i 33 KKWP na łączną karę śmierci, a także utratę wszystkich praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze, a także przepadek mienia. Sąd przyjął jako okoliczność obciążającą długi (dwa lata) okres przebywania skazanego w organizacji WiN. Eugeniusz Lis uznany został za jednostkę szczególnie niebezpieczną dla ładu i porządku prawnego.

Postanowieniem z dnia 1 października 1949 r. NSW nie uwzględnił skarg rewizyjnych skazanego i jego obrońcy. Wyrok z dnia 20 lipca 1949 r. utrzymano w mocy. Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski w stosunku do Eugeniusza Lisa „Bystry”. Wyrok został wykonany 23 września 1949 r. o godzinie 18:30 w więzieniu na Zamku lubelskim, w obecności prokuratora por. Bohdana Bylińskiego, lekarza Szymona Wildsteina, księdza mjr. Władysława Bodziaka, komendanta więzienia pchor. Stanisława Kapronia i plutonu egzekucyjnego pod dowództwem kpr. Zdzisława Rescha. Zwłoki rozstrzelanego Eugeniusza Lisa „Bystrego” pogrzebano bezimiennie w nieznanym miejscu na cmentarzu przy ul. Unickiej. 

Szczątki Eugeniusza Lisa odnaleziono w listopadzie 2020 r. podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu rzymskokatolickim przy ulicy Unickiej w Lublinie.

Źródło: IPN