Aktualności

Powstanie styczniowe było największym zrywem niepodległościowym XIX wieku.
22 stycznia 1863 r. w Warszawie ukonstytuował się Rząd Narodowy, który wezwał „naród Polski, Litwy i Rusi” do walki przeciw carskiemu zaborcy. Nierówna walka z rosyjskim imperium trwała do jesieni 1864 r., a na Podlasiu – gdzie walczył powstańczy oddział ks. Stanisława Brzóski – do wiosny 1865 r.

Cena za marzenia o niepodległej Polsce była ogromna – po stłumieniu powstania Polaków dotknęły liczne represje, m.in. konfiskata majątków szlacheckich, kasacja klasztorów na obszarze Królestwa Polskiego, wysokie kontrybucje i wszechobecna rusyfikacja. Władze carskie większość jego uczestników ukarały śmiercią bądź zesłali w głąb Rosji.

Pamięć o Powstaniu Styczniowym była elementem jednoczącym Polaków we wszystkich zaborach, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku weterani styczniowego zrywu otrzymali prawo do noszenia mundurów Wojska Polskiego, Sejm nadał im stopnie i prawa oficerskie oraz stałe dożywotnie pensje. Weteranów zapraszano jako gości honorowych na wszystkie uroczystości państwowe, odwiedzali szkoły, harcerskie zloty. Byli pokoleniem, które przekazywało tradycję powstańczą generacji Kolumbów: pierwszej od ponad 100 lat urodzonej w wolnej Polsce. I kolejnej, która musiała walczyć w wolną Ojczyznę.

Instytut Pamięci Narodowej

(LINK)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pomimo, że Powstanie Styczniowe objęło swoim zasięgiem tereny Królestwa Polskiego, które było pod zaborem rosyjskim, to jego wybuch miał również niebagatelne znaczenie na pozostałych ziemiach polskich. W powstanie zaangażowało się również społeczeństwo żyjące w Galicji, a przykładem związku naszego regionu z tym zrywem niepodległościowym może być postać Juliusza hr. Tarnowskiego (widoczny na ilustracji).

Juliusz hr. Tarnowski urodził się 26 grudnia 1840 roku w Dzikowie. Po zdanej w 1858 roku maturze, kontynuował swoją edukację na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie kształcił się na uniwersytetach położonych na dzisiejszych terenach Niemiec i Włoch. Wieść o wybuchu powstania dotarła do Juliusza Tarnowskiego podczas jego pobytu w Neapolu. Po przyjeździe do Krakowa, wraz ze swoimi przyjaciółmi tworzy oddział zbrojny, którego celem był udział w powstaniu. Trafił do oddziału formułowanego przez pułkownika Zygmunta Jordana, który miał udzielić wsparcia powstańcom walczącym w Królestwie Polskim.

Hrabia Juliusz Tarnowski zostaje mianowany adiutantem swojego dowódcy - pułkownika Jordana. 20 czerwca 1863 r. oddział mjra Popiela-Chościakiewicza, w którego szeregach znajdował się hrabia, przeprawił się przez Wisłę w okolicy Szczucina i zmierzał w stronę wsi Komorów, gdzie miało nastąpić połączenie z oddziałem Edwarda Dunajewskiego. Doszło tam do walki pomiędzy obsadzającymi wieś Rosjanami, a powstańcami. Z każdą chwilą wzrastało zagrożenie związane z możliwością pojawienia się rosyjskich posiłków. Wobec tego, pułkownik Jordan przystał na propozycję hrabiego Juliusza Tarnowskiego, który chciał uderzyć na wieś "na bagnety".

Na łamach krakowskiego dziennika „Czas” z 24 lipca 1863 roku, pojawił się następujący opis tego wydarzenia: „Dwudziestu tylko ochotników wystąpiło i ów dzielny młodzieniec, Juliusz Tarnowski ruszył na ich czele z bagnetem w ręku przeciwko Moskalom. Lecz przywitani strzałami, 13 ochotników zawróciło i tylko 7 nieustraszonych biegło naprzód. Kilkunastu Moskali, stojących w stodołach, poczęło już uciekać, gdy oficer z kilku żołnierzami dał ognia spoza stodoły i od kul padło śmiertelnie ugodzonych pięciu walecznych, na ich czele Juliusz Tarnowski trafiony kulą w czoło…”.

Tragiczną śmiercią hrabiego Juliusza Tarnowskiego zajęło się wielu literatów. Byli wśród nich między innymi: Lucjan Rydel, Maria Konopnicka, Lucjan Siemieński.

Osób związanych z naszym regionem, które zaangażowane były w różny sposób w Powstanie Styczniowe, było jednak znacznie więcej:

- Barko Jerzy (1834-1884)

- Cygan Kazimierz (ok. 1845 - ?)

- Drozdowski Jan (ok. 1839/1840- ?)

- Gurdak Józef (1843-1863)

- ks. Hędrzak Bartłomiej (1824-1872)

- Jasieński Teodor (1838-1877)

- Jordan Zygmunt (1824-1866)

- Marcinkiewicz Jan (1841-1923)

- Marynowski Marian Jakub Faustyn (1843-1920)

- ks. Ruczka Ludwik (1814-1896)

- Sobczyński Józef (1813-1897)

- Tałasiewicz Jan (1813-1872)

- Tarnowski Jan Dzierżysław (1835-1894)

- Tarnowski Stanisław (1837-1917)

- Taszarski Ostrzew Józef (1841-1912)

- Uchański Franciszek (1840-1863)

- Wawrzycki Wincenty (1842-1894)

- Zderski Stanisław (1842-1931)

Źródła:

ks. M. Flis, 150. rocznica wybuchu Powstania Styczniowego; rys historyczny zaangażowania się mieszkańców regionu w Powstanie 1863 r., [w:] "Zeszyty Nowodębskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego" (nr 10), Nowa Dęba 2013, str. 7-18.

ks. M. Flis, Uczestnicy i osoby związane z Powstaniem Styczniowym z okolic Dęby i Majdanu, [w:] "Zeszyty Nowodębskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego" (nr 10), Nowa Dęba 2013, str. 19-22.

T. Zych, Juliusz Tarnowski, [w:] "Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne Nr 11", Tarnobrzeg 1995, str. 26-29.

T. Zych, Powstańcy roku 1863, [w:] "Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne Nr 38", Tarnobrzeg 2013, str. 35-47.

MR/PG